Rejs (1970)

Film „Rejs” z 1970 roku, w reżyserii Marka Piwowskiego, to eksperymentalna komedia satyryczna utrzymana w groteskowym tonie. Akcja filmu toczy się na statku wycieczkowym płynącym po Wiśle, a głównym bohaterem jest gapowicz, wcielony przez Stanisława Tyma, który zostaje pomylony przez kapitana za instruktora kulturalno-oświatowego. W wyniku tego nieporozumienia rozpoczynają się absurdalne miniscenki, rejestrowane metodą paradokumentalną, które tworzą nietypową opowieść o manipulacjach, hierarchii społecznej i absurdu codziennego życia.

Historia filmu skupia się na różnych wydarzeniach organizowanych przez gapowicza na statku. W swojej roli instruktora kulturalno-oświatowego, organizuje zebrania, wybory rady rejsu, konkursy, oraz gry, a także stara się zapewnić rozrywkę uczestnikom wycieczki. Całe przedsięwzięcie osiąga swój kulminacyjny punkt podczas przygotowywania wielkiego balu na cześć kapitana, co jest jednym z głównych wątków filmu.

Marek Piwowski w swoim debiutanckim filmie przedstawia skromną opowieść o życiu na statku wycieczkowym i roli gapowicza jako prowadzącego różnorodne wydarzenia. Opowiada on historię, w której gapowicz podporządkowuje sobie pasażerów, manipuluje nimi i wprowadza chaos, jednocześnie eksponując ich różnorodność i indywidualne cechy. Wśród obsady filmowej znajdują się zarówno zawodowcy, jak Zdzisław Maklakiewicz, Stanisław Tym, Ryszard Pietruski, Zofia Czerwińska, Jolanta Lothe, Wanda Stanisławska-Lothe, jak i amatorzy o wyjątkowych cechach.

Reżyser nie tylko korzysta z umiejętności zawodowych aktorów, ale także angażuje amatorów, których cechy szczególne stanowią ciekawe uzupełnienie obsady. Wśród nich znajdują się osoby z pewnymi aspiracjami artystycznymi, hobbistami, a także megalomanami i frustratami. W izolacji statku, odcięci od swoich naturalnych środowisk, stają się oni podatni na propozycje gapowicza, co dodaje filmowi autentyczności i specyficznego klimatu.

„Rejs” to nie tylko komedia, ale także obraz społeczności komunikującej się za pomocą nowomowy, poddanej manipulacjom i uległej narzucanym stereotypom. W klimacie izolacji na statku, pasażerowie wybierają radę rejsu, układają regulaminy, śpiewają i spierają się, tworząc społeczność zniewoloną absurdalnymi rozgrywkami. Statek płynący wodami Wisły staje się metaforą kraju pod rządami Gomułki, choć bez bezpośrednich odniesień do polityki.

Film nie skupia się na politycznych wątkach, ale zamiast tego eksploruje absurdy codziennego życia i dynamikę społeczności, co sprawia, że „Rejs” staje się uniwersalnym obrazem ludzkiego zachowania i relacji społecznych. Przez improwizowane sceny, paradokumentalny styl rejestracji oraz unikalny sposób ukazania absurdów, Marek Piwowski stworzył dzieło, które pomimo swojej prostoty, zyskało uznanie jako jedno z najważniejszych osiągnięć polskiej kinematografii.