Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza (1989)

Film „Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza” (1989) w reżyserii Tadeusza Konwickiego stanowi wyjątkowy portret duchowy narodu polskiego, ukazany poprzez adaptację pierwszej ekranizacji dramatu „Dziady” autorstwa Adama Mickiewicza.

Rozpoczynając swoją opowieść, film przenosi nas na ziemię wileńską, gdzie akcja rozgrywa się w przeddzień uroczystości Święta Zmarłych. W opuszczonej posiadłości pojawia się widmo Poety, które powraca, by odświeżyć wspomnienia młodzieńczej miłości do Maryli oraz ożywić dawne więzi z konspiracyjnymi towarzyszami. W międzyczasie na pobliskim cmentarzu Guślarz inicjuje starożytną ceremonię „dziadów”. Gustaw, w towarzystwie księdza, oddaje się wspomnieniom minionych czasów, gdyż akcja przenosi nas kilkadziesiąt lat wstecz.

W dziele Konwickiego obserwujemy nie tylko kontrast między przeszłością a teraźniejszością, lecz także głęboki portret polskiej duszy, ucieleśniony w postaciach jego bohaterów. Widmo Poety symbolizuje nie tylko samego Mickiewicza, lecz także jego idee i dążenia, które nadal żyją w narodzie. Przemierza on krainę wspomnień, zatopioną w melancholii i tęsknocie, pragnąc odświeżyć uczucia związane z młodością i rewolucyjnym zapałem.

Konwicki mistrzowsko posługuje się narracją, przemieszczając widza między różnymi czasami i przestrzeniami, co pozwala na głębsze zrozumienie zarówno dramatu jednostki, jak i losów narodu. Przemieniając historię w symboliczną podróż przez kulturową pamięć, reżyser stawia przed widzem pytania o tożsamość narodową, znaczenie tradycji oraz konflikty między wolnością a lojalnością.

Wnikliwie kreowane postaci, takie jak Gustaw czy Maryla, stają się inkarnacją ducha czasów, które przemijają, oraz świadectwem walki o niepodległość i godność. Ich losy splatają się z historią Polski, tworząc niepowtarzalną opowieść o bohaterstwie i poświęceniu. Gustaw, jako archetyp buntownika, nie tylko odzwierciedla dążenia młodego pokolenia do wolności, ale także konfrontuje się z własnymi ograniczeniami moralnymi i egzystencjalnymi.

Przez pryzmat losów bohaterów, film ukazuje także rozterki społeczeństwa polskiego, jego walkę z uciskiem i dążenie do samorealizacji. Ksiądz, jako symbol instytucji kościelnej, reprezentuje konserwatywne wartości i stabilizację, które często kolidują z pragnieniem zmian i postępu, widocznym w postawie Gustawa.

Sceneria filmu, osnutą wokół opuszczonej posiadłości i tajemniczego cmentarza, doskonale oddaje atmosferę tajemnicy i nostalgii, jak również symbolizuje upływ czasu i przemijanie. Dzięki zręcznemu posługiwaniu się światłem i muzyką, Konwicki potęguje napięcie emocjonalne, wprowadzając widza w hipnotyzujący trans.

„Lawa. Opowieść o „Dziadach” Adama Mickiewicza” to nie tylko adaptacja literackiego arcydzieła, lecz także głęboka refleksja nad tożsamością narodową i kondycją człowieka. Wnikliwie wykreowane postacie oraz bogata symbolika sprawiają, że ten film pozostaje niezapomnianym dziełem sztuki, które inspiruje do refleksji nad wartościami i przemijaniem.