Skrzypek na dachu / Fiddler on the Roof (1971)

Film „Skrzypek na dachu” z 1971 roku, w reżyserii Normana Jewisona, to nagrodzona trzema Oscarami adaptacja klasycznego musicalu. Opowieść skupia się na życiu ubogiego mleczarza Tewje (wspaniale zagrany przez Topola), który zamieszkuje wraz z żoną i trzema córkami w Anatewce, malowniczej wiosce na rubieżach carskiej Rosji. Świadomy nieuchronnych zmian zachodzących wokół niego, Tewje utrzymuje dialog z Bogiem, wyrażając swoje obawy i tęsknoty, podążając równocześnie za rytmem słynnej piosenki „Gdybym był bogaczem”.

Film otwiera się widowiskową sceną, gdy nowy dzień budzi się do życia, a tytułowy skrzypek stoi na dachu, rozpoczynając grę. Tevye, główny bohater, zwraca się do widzów, porównując ich życie do bycia skrzypkiem na dachu. W tle wschodzącego słońca, stojąc na kruchym dachu, próbuje utrzymać równowagę, podobnie jak ludzie starający się harmonizować swoje życie w trudnych warunkach. Tradycja, jak podkreśla, pełni rolę podtrzymującą równowagę w tym niebezpiecznym tańcu życia.

Anatewka, niewielka wioska na obrzeżach carskiego imperium, staje się areną, na której rozgrywa się ta poruszająca historia. Tutaj Żydzi współistnieją z prawosławnymi Rosjanami, starając się unikać konfliktów. Tevye, obdarzony pięcioma córkami, musi zmierzyć się z wyborem pomiędzy tradycją, która nakazuje wybór męża poprzez swatkę, a uczuciami jego córek, które pragną kierować swoim własnym życiem. Rozpoczyna się więc konflikt pomiędzy pokoleniami, gdzie stare tradycje zderzają się z nowoczesnością, a indywidualizm walczy z oczekiwaniami społeczności.

Mimo że na pierwszy rzut oka opowieść ta może wydawać się lekka i frywolna, w tle kipi ruch komunistyczny, przynoszący ze sobą wiatr zmian. To również czas narastającej niechęci do Żydów, a konsekwencje tej nienawiści stają się później bardziej widoczne. W kontekście beztroskiego miasteczka ukazuje się również społeczna przemiana, będąca zapowiedzią przyszłych wydarzeń historycznych.

Historia mleczarza Tewje sprawia, że komedia miesza się z tragedią, a sprawy codzienne z ważkimi decyzjami życiowymi. Przy dźwiękach muzyki, które niosą ze sobą nutę melancholii i nostalgię, film rzuca światło na świat, który już nieodwracalnie przeminął. To opowieść o walce między tradycją a postępem, o konflikcie pomiędzy oczekiwaniami społecznymi a pragnieniem indywidualności.

W małym miasteczku żydowskim Anatewka, Tevye staje się reprezentantem przeciętnego człowieka, którego życie skomplikowane jest przez zmieniający się świat. Jego trzy córki, będące sercem filmu, stawiają opór tradycji, kiedy ich serca kierują inną drogą niż ta wskazywana przez ojca. To napięcie między pokoleniami ukazuje dramatyczne zmiany społeczne, które mają wpływ na każdego członka społeczności Anatewki.

Film „Skrzypek na dachu” to nie tylko opowieść o życiu jednej rodziny, ale również o zmieniającym się społeczeństwie, które musi dostosować się do nowego porządku. Zręcznie ukazuje on różnice między tradycją a nowoczesnością, między wspólnotą a indywidualizmem, a jednocześnie wkłada w usta postaci słowa i melodię, które sprawiają, że historia staje się ponadczasowa.